De fluoban – het verbod op fluorescerende lampen – is sinds september 2023 een feit. Het einde van de traditionele tl-buis biedt evenwel ook nieuwe kansen en betere verlichtingsoplossingen, al hoeft niet meteen elke fluorescerende lamp op de schop. We maken u wegwijs in de fluoban.
De ‘fluoban’ is een catchy begrip maar een beetje duiding is op zijn plaats. Het gaat in deze fase van de fluoban minstens net zo goed over het stapsgewijs verbod op een aantal ontladingslampen die kwik bevatten. In fluorescerende lampen creëren twee elektroden een gasontlading. Het ook aanwezige kwik zorgt voor ultraviolet licht dat in de fluolaag zichtbaar wordt voor de mensen aan de keukentafel of in de kantoorruimte. Fluorescentielampen of tl-lampen zijn aan de binnenzijde dan wel met fluorescerend materiaal bekleed, ook het mengsel van edelgas en kwikdamp in de buis is dus een doorn in het hedendaagse, duurzame oog. Het jaar 2023 is belangrijk voor de fluoban, maar alles start in 2011.
Restriction of Hazardous Substance, of de RoHS-richtlijn
In 2011 wordt de RoHS-richtlijn 2011/65/EU – RoHS staat dus voor Restriction of Hazardous Substance, de beperking van gevaarlijke stoffen – Europees goedgekeurd en dat heeft onder andere gevolgen voor de productie van verlichting. De RoHS-richtlijn legt wettelijke limieten op voor bepaalde gevaarlijke stoffen in elektrische en elektronische apparatuur. Kwik is zo’n stof, lood, kwik, cadmium, zeswaardig chroom, PBB’s en PBDE’s zijn de andere.
Het productie-einde van CFLni, T5 en T8
De geschiedenis van de RoHS-richtlijn tussen 2011 en nu is op zichzelf een podcast en blog waard. Een eerste versie, een KB, een tweede versie, uitzonderingen, nieuwe criteria, nieuwe materialen en een nieuwe geldigheidsduur … De RoHS-richtlijn bevatte eerst nog vrijstellingen voor bepaalde verlichtingsproducten maar een relatief recente wijziging zegt dat producenten sinds 25 februari 2023 niet langer compacte fluorescentielampen met steeklampvoet (CFLni) mogen maken. Stap twee in de uitfasering bepaalt dat vanaf 25 augustus 2023 het verbod ook van toepassing is voor de fabricage van alle T5- en T8-fluorescentielampen. Beide data zijn ondertussen gepasseerd, wat wil zeggen dat er op dit moment geen fluorescentielampen T5, T8 en fluorescentielampen met steeklampvoet (CFLni) meer geproduceerd worden. De voorraad die er nog is, mag wel verkocht worden.
Beluister de podcast en ontdek alles over de fluoban
Waarom is de fluoban er?
Het doven van de gloeilamp (2012) en de halogeenlamp (2018) waren voorbodes van deze fluoban. De ingreep past in het realiseren van de klimaatdoelstellingen. Ter herinnering: Europa wil in 2050 klimaatneutraal zijn en verlichting is nu eenmaal een grote hap in het totale energiegebruik, waarmee relatief grote winst geboekt kan worden. Een tussenstap – 55% minder energieverbruik in 2030 dan in 1990 – dwingt Europa om tijdig de zeilen bij te zetten.
Dat kwik als bestanddeel in tl-buizen en verlichtingsoplossingen vermindert, is meegenomen. De technologie is ruim 100 jaar oud en vandaag zijn er al een heel aantal betere, veiligere en meer efficiënte opties op de markt.
Uitzonderingen op de fluoban
Zoals wel vaker is het evenwel niet zo eenduidig als op het eerste zicht lijkt. De uitdagingen die de producenten van verlichting nog wacht, zijn niet min: alternatieven moeten altijd ecologisch verantwoord én een pak efficiënter worden. Bovendien hoedt elke overheid zich ervoor om ‘duurzaam’ te koppelen aan ‘toegevingen qua comfort’ en is het in geen geval de bedoeling dat het licht ergens gewoon uitgaat.
Sommige gasontladingslampen vallen niet onder de RoHS-richtlijn, andere krijgen nog iets langer respijt en voor een aantal is het (voorlopig) gebrek aan een goed led-alternatief het struikelblok om ze in de ban te slaan.
- De T9, niet-lineaire fluorescentielampen zoals de TL-D U en de TL-E Circular, zijn bijvoorbeeld nog vrijgesteld tot 24 februari 2025.
- De fluoban geldt evenmin voor de onbreekbare lampen of de speciale kleuren die in de retailsector en de voedingsindustrie gebruikt worden.
- In veiligheidsverlichting mogen lineaire fluorescente lampen nog tot 24 februari 2027 in productie en verkoop blijven.
- Alles wat openbaar vervoer en explosiegevaarlijke omgevingen betreft, valt dan weer niet onder de RoHS-richtlijn.
- Ook andere ontladingslampen – zelfde principe, ander materiaal – blijven nog minstens tot 2025 en soms 2027 toegestaan.
Welke fluorescerende lampen zijn sinds september 2023 verboden?
Het einde van fluorescentielampen – en dus de ‘fluoban’ – laat zich vooral zien als een concreet productieverbod op fluorescentielampen met steekvoet (CFLni), en op T5- en T8-fluorescentielampen. Ook G4- en G9-halogeenlampen kennen hier en nu hun einde.
De voorraden CFLni-, T5- en T8-fluorescentielampen die er nog zijn, mogen verkocht worden. Ze worden vanaf vandaag natuurlijk een pak minder aantrekkelijk dan de alternatieven: elk defect dwingt de eindgebruiker in een latere fase tot een gedwongen bijsturing.
Wat zijn de alternatieven voor de CFLni-, T5- en T8-fluorescentielampen?
Drie letters: led. Licht-emitterende diodes kunnen ondertussen vrijwel elk type halogeenlampen, gloeilampen en tl-buizen vervangen op een manier die de lichtopbrengst en lichtkleur evenaart. Op lange termijn is de ledlamp altijd voordeliger en hoewel de eerste generaties nog wat haperingen en een hoge aanschafprijs vertoonden, zijn ze vandaag algemeen aanvaard.
Wat is het beste alternatief? Beluister Rexel Talks
Ledlampen zijn eigenlijk ook gewoon beter dan de T5- en T8-lampen. Goede ledverlichting gaat langer mee en gebruikt minder energie. Ze drukt de kostprijs in verbruik, is onderhoudsvriendelijk en schijnt letterlijk een ander licht op de zaken. Een traditionele tl-buis schijnt voor de helft omhoog, in de armatuur. Alleen daar al ligt een schat aan energiewinst te rapen.
Is het dan gewoon zaak van de ‘oude’ fluorescerende lampen één op één te vervangen door ledverlichting? Soms, maar niet altijd. Conventionele TL-buislampen of hoogfrequente tl-verlichting vereisen een eigen aanpak, maar de vervanging gaat in beide gevallen makkelijk. De huidige maar ook in de toekomst nog geplande maatregelen bieden soms net méér mogelijkheden dan op het eerste zicht zou lijken.
Vandaar dat een denk- en overlegmoment in deze fase van de fluoban altijd een goed idee is.
Het is verstandig om in een transitie meteen te opteren voor betere, duurzame, langetermijnalternatieven. Dan komen veranderingen en aanpassingen nooit onverwacht of gedwongen.
***
Zijn er vragen over de fluoban zoals die vandaag een feit is? Contacteer onze specialisten of beluister eerst deze aflevering van Rexel Talks. Het zal je zeker wijzer maken en daarna staan wij voor je klaar om de puntjes op de i te zetten.
